نقش کشورهای دنیا در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران
پس از پیروزی شکوهمندانقلاب اسلامی ایران، دولت کارتر کوشید دولت ایران را متقاعد کند که به همکاری همه جانبه خود با ایالات متحده ادامه دهد که جریان گروگانگیری دیپلمات های این کشور، فضا را بیش از گذشته مخدوش نمود. آمریکا علاوه بر این تحقیر بی سابقه می ترسید امواج انقلاب اسلامی در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز فراگیر شود و منافع غرب بیش از پیش به خطر بیفتد بنابراین به دشمنی علنی با جمهوری اسلامی ایران برخاست.
در اولین روزهای مهر ماه سال 59 ، جمهوری اسلامی ایران که از وجود عناصر خود فروخته داخلی و ضد انقلاب رنج می برد ، با تهاجم رژیم بعث که مسلح به تسلیحات غرب و خصوصاً آمریکا بود ، روبرو شد و در دفاعی جانانه و مقدس به مدت 8 سال در برابر تمام کشورهای استکباری ایستاد.
تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس از تاثیرات انقلاب اسلامی ایران دچار ترس و وحشت شدند که در این میان ،صدام موضع خصمانه تری نسبت به ایران داشت ،روابط تهران - بغداد تیره گشت به طوری که دو طرف یکدیگر را به داشتن مقاصد نامطلوب متهم می کردند. ایران ، عراق را به قاچاق سلاح به اعراب ناراضی در خوزستان و تجاوزات نظامی ادواری به خاک ایران متهم می کرد. عراق نیز به نوبه خود ، ایران را متهم به پشتیبانی و کمک رسانی به شورشیان کرد عراق و حزب الدعوه می کرد . بنابراین آمریکا اوایل دهه 1980 (1359) توان حمله نظامی موفقیت آمیز علیه ایران را نداشت ، در نتیجه براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران را به دیگران واگذار وبه این ترتیب ، وظیفه حمله به ایران را به عراق محول کرد.
برژینسکی ، مشاور امنیت ملی کارتر ، جهت زمینه سازی و اطلاع از وضعیت عراق برای شروع جنگ ، چندین سفر محرمانه به بغداد کرد. روزنامه تایمز لندن نیز در تاریخ 27 خرداد 59 به ملاقات برژینسکی و صدام اشاره هایی کرد. این روزنامه در یکی از این گزارش ها آورده بود: برژینسکی پس از سفر محرمانه خود به بغداد در اواخر سال 1358 در یک مصاحبه تلویزیونی گفت : ما اختلاف قابل ملاحظه ای بین آمریکا و عراق نمی بینیم و معتقدیم عراق که تصمیم به استقلال دارد ، در آرزوی امنیت خلیج عربی است . عراق نیز بر پایه اطلاعات دریافتی از سوی عناصر فراری از ایران ، امکاناتی را در اختیار وفاداران شاه که هدفی جز سرنگونی نظام اسلامی در ایران نداشتند ، قرار داد. شخصیت مهم و قدرتمند این دسته از مخالفان ، تیمسار اویسی بود که گفته می شد قادر است از حمایت 15هزار چریک کرد برخوردار شود. در چنین شرایطی بود که عراق تصمیم به تهاجم به خاک کشور ایران گرفت.
مقدمات حمله به ایران
صدام در 26 شهریور 1359 ، 17 سپتامبر 1980 ، به طور رسمی اعلام کرد که موافقت نامه 1975 الجزایر هیچ گونه اعتبار قانونی ندارد و شط العرب باید تحت حاکمیت اعراب قرار گیرد. وی گفت: ما مصمم هستیم که با به کارگیری زور ، کلیه سرزمین های خویش را پس بگیریم.
حوادث مرزی میان ایران و عراق ، حدود 2 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران آغاز شد. این وقایع تا مدتی کم اهمیت و ثابت باقی ماند ولی از روزی که آتش توپخانه سنگین عراق علیه نیروهای ایران در منطقه قصرشیرین 15 مجروح بر جای نهاد، شکل جدی به خود گرفت.
براساس گزارش روزنامه نیویورک تایمز ، طرح جنگی عراق برای اشغال خوزستان در سپتامبر 1980 براساس یک طرح نظامی انگلیس تنظیم شده بود که حاوی نقشه اشغال استان نفت خیز خوزستان ایران با کمک و یاری دولت انگلستان از عراق بود.
به مرور زمان ، مواضع خصمانه عراق نسبت به جمهوری اسلامی صریح تر شد. صدام برای اولین بار در تاریخ 18 فروردین 1359 یعنی همزمان با قطع رابطه ایران و امریکا ، اعلام کرد که ایران باید از 3 جزیره تنب بزرگ ، تنب کوچک و ابوموسی خارج شود و چندی بعد نیز تاکید کرد که عراق آماده است اختلاف خود با ایران را با زور حل کند.
صدام سرانجام در تاریخ 20 شهریور با طرح بهانه هایی در جمع وزرای خارجه کشورهای عربی ، ضمن درخواست حمایت از آنان اعلام کرد که خاکمان را از ایران باز پس می گیریم.
صدام در 26 شهریور 59 در مجلس ملی عراق سخنرانی کرد و در مقابل دوربین های تلویزیون ، موافقتنامه
صلح 1975 الجزایر را که خود او امضا کرده بود پاره کرد و 5 روز به ارتش عراق دستور حمله به خاک ایران را صادر کرد.
هدف آمریکا در تحمیل جنگ چه بود ؟
پیروزی انقلاب اسلامی و سقوط شاه ، استراتژی آمریکا در منطقه سوق‌الجیشی خلیج‌فارس، که بر دو ستون ایران شاهنشاهی و عربستان سعودی پی ریزی شده بود را فرو ریخت و این مسأله، مناسبات میان دو کشور ایران و عراق را دستخوش تحول کرد.
موازنه نسبی قوا که تا پیش از انقلاب بین ایران و عراق حاکم بود، تغییر کرد و با پیدایش خلاء قدرت در منطقه، موج اسلام‌خواهی می توانست تهدیدی برای آمریکا باشد. در نتیجه، لازمه تأمین منافع آمریکا و غرب، اعاده نظم پیشین در منطقه بود.
کودتای شبکه نیما
ارتش عراق با برنامه‌ریزی ایالات متحده ، عملیات براندازی را در قالب کودتا آغاز کرد. نیروهای عراقی برای سردرگم کردن مقامات تهران و فراهم آوردن شرایط برای عناصر کودتاچی در مرداد 59 اقدام به ایجاد درگیری در 20 نقطه مرزی کردند. اما غافل از این که توان نیروهای انقلابی ارتش و خصوصاً سپاه پاسداران را نادیده گرفته بودند. اعضای «شبکه نیما» به شکل غیرمنتظره‌ای توسط نیروهای ارتش و سپاه دستگیر شده و برنامه کودتا شکست خورد .
آغاز توطئه جنگ
پس از شکست کودتا، ارتش عراق عملیات وسیعی را در مرزهای جنوبی و غربی ایران آغاز کرد. از آماده‌سازی پل‌های شناور نظامی در کرانه غربی «اروند رود»گرفته تا احداث کانال و سنگر بتن آرمه در مرزهای میانی و شمالی.
یگان‌های عملیاتی ارتش عراق نیز با حمایت آمریکا تحرکات خود را آغاز نمودند. تدارکات ماشین جنگی صدام آن چنان چشمگیر بود که فرماندهان رده بالای نیروهای سپاه و ارتش را واداشت تا از بنی‌صدر به عنوان جانشین فرمانده کل قوا، خواستار تشکیل جلسه اضطراری، جهت بررسی انگیزه تحرکات ارتش بعث در مرز مشترک و اتخاذ تدابیر لازم، برای مقابله با هر گونه تهدید خارجی شوند. این جلسه در 24 مرداد 59 در کرمانشاه تشکیل شد.
حاج «احمد متوسلیان» فرمانده وقت سپاه مریوان روایت می‌کند: «من دقیقاً یادم هست که یک ماه قبل از شروع جنگ، جلسه‌ای در «اتاق جنگ» لشکر 81 زرهی کرمانشاه به ریاست بنی‌صدر تشکیل شد. در این جلسه آقایان «ظهیرنژاد» و «صیاد شیرازی» به همراه فرماندهان ارتشی 30 منطقه نظامی از استان‌های آذربایجان غربی، کردستان ،کرمانشاه و نیز برادران «مرتضی رضایی» (فرمانده کل وقت سپاه ) و «محمد بروجردی» (فرمانده سپاه غرب کشور) به اتفاق مسئولان سپاه در کل مناطق غرب حضور داشتند.
در این جلسه، فرمانده سپاه قصر شیرین، به مسأله عدم آمادگی دفاعی نیروهای مسلح اشاره کرد و گفت: از این حیث نیروهای ما کمترین آمادگی رزمی ندارند. در صورتی که ارتش عراق، از خیلی وقت پیش شروع به ساختن استحکامات نظامی خودش کرده و در حاشیه مرز دارد سنگرهای بتنی می‌سازد. بعد هم ایشان به تفصیل به وضعیت بد نیروهای ارتش از این لحاظ و نیز، حملات مکرر ارتش عراق به پاسگاه‌های مرزی ما اشاره کرد. نهایتاً از بنی‌صدر سؤال کردیم؛ اگر به احتمال یک درصد عراق به ایران حمله کند، شما چه تدبیری برای دفاع دارید؟ بنی‌صدر گفت: «عراق هرگز جرأت چنین کاری را ندارد!» این بار برادر بروجردی گفت: «آقای رئیس جمهور! اگر به احتمال یک در هزار، عراق به ایران حمله کند و فرضاً بخواهد در غرب جلو بیاید و شهر قصرشیرین را بگیرد، شما برای مقابله با چنین مسأله‌ای چه تدبیری دارید؟!»
بنی‌صدر گفت: «عراق هیچ وقت چنین غلطی نمی‌کند. برای اینکه هم در سطح بین‌المللی و سیاست جهانی محکوم می‌شود و هم امنیت داخلی خودش به خطر می‌افتد. برهمین اساس، عراق خودش را به خطر نمی‌اندازد.»
بنی‌صدر در حالی چنین قرائتی از وضع موجود داشت که صدام اهداف خود را برای تجاوز به ایران از پیش تعریف کرده بود. حاکمیت بر اروندرود، جداسازی استان نفت‌خیز خوزستان از ایران و براندازی حکومت جمهوری اسلامی و سرانجام در 31 شهریور 1359، رژیم جنگ افروز بغداد عملیات تهاجم سراسری خود را به خاک ایران اسلامی آغاز کرد.
کشورهای حامی ایران
سه کشور کره شمالی ، سوریه و لیبی در آغاز جنگ حمایت خود را از ایران اعلام کردند ولی در اواسط جنگ کشور لیبی از حمایت خود منصرف و به ایران اعلام جنگ داد.
کره شمالی نیز به جهت حضور نیروهای امریکا در کره جنوبی و ژاپن و دشمنی با این کشورها و آمریکا، امکان حمایت از ایران را نداشت و درگیر مشکلات خود بود.
سوریه به دلیل اشغال بخشی از سرزمین خود به دست اسرائیل و در گیری با آن امکان اینکه حمایت قابل توجهی از ایران بنماید را نداشت.
اما ایران ، ضعف ها و کمبودهای خود نسبت به عراق را با اتکاء به خدا و فرزندان غیور خود و با دفاع جانانه آنان از سرزمین خود ادامه داد.
کشورهای حامی عراق
الف ـ آمریکا
مهم ترین مشوق صدام برای حمله به ایران ، آمریکا بود. آمریکایی ها با سقوط نظام شاهنشاهی در ایران دستشان از منابع عظیم نفت کشورمان کوتاه شده بود، بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، اقدام به دشمنی و حمله نمودند. حمله نظامی در صحرای طبس که با امدادهای الهی شکست خورد، کودتای نوژه و ده ها توطئه دیگر از جمله اقدامات دولت آمریکا بود.
زمانی که آمریکایی ها در تمام این توطئه‌ها شکست خوردند، صدام را تشویق کردند که به ایران
حمله کند .
در سال دوم جنگ و زمانی که ارتش اسلام ، نیروهای اشغالگر را ازخاک خود بیرون کرد،دولت آمریکا هم زمان چهار عملیات را برای حمایت از صدام و بر علیه ایران آغاز کرد :
1- عملیات استانچ: تلاشهای دیپلماتیک برای شناسایی مبادی ورود سلاح و جلوگیری از ارسال تجهیزات جنگی به ایران
2- عملیات مالی :تلاش برای تأمین نیازهای مالی عراق از طریق شرکتهای آمریکایی
3- عملیات اطلاعاتی: قرار دادن اطلاعات نظامی مورد نیاز عراق از ایران
4- عملیات ضد ایرانی در سازمان های بین المللی: محکومیت ایران در این سازمانها و جلوگیری
از انتقال صحبتهای به حق مسئولین ایرانی به دیگر کشورها
ب ـ شوروی سابق یا روسیه فعلی
بخش عمده اسلحه مورد نیاز عراقی ها در طول جنگ توسط شوروی تأمین می‌شد. این کشور با در اختیار گذاشتن تجهیزات و جنگ افزارهای مدرن ، کمک زیادی به صدام کرد.
پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی، هلی‌کوپتر، تانک و سلاحهای دیگر ، از جمله تسلیحاتی بود که شوروی در طول هشت سال جنگ به عراق داد.
فرماندهان ارتش روسیه با حضور در ارتش عراق، ضمن دادن آموزش نظامی به فرماندهان عراقی ، راههای مقابله با حملات رزمندگان اسلام و حمله به ایران را به آنها می‌آموختند.
ج ـ اروپا
دو کشور فرانسه و آلمان بیشتر از سایر کشورهای اروپایی ، عراق را حمایت کردند. هواپیماهای سوپر اتاندارد و موشکهای لیزری که از آخرین دستاوردهای صنعت نظامی فرانسه بود، در اختیار ارتش عراق قرار گرفت. هواپیماهای سوپراتاندارد به دلیل گران بودن ، به ارتش عراق اجاره داده شد تا خلبانان عراقی با استفاده از آنها به راحتی بتوانند رزمندگان اسلام و شهرهای ایران را بمباران کنند.
زمانی که تمام این کمک ها نتوانست ارتش شکست خورده صدام را نجات دهد، آلمان با ارسال مواد شیمیایی به یاری صدام شتافت و او توانست 6000 تن بمب شیمیایی علیه مردم ایران به کار گیرد. ارتش صدام فقط 1100نفر را در شهر سردشت و سایر نقاط ایران و 5000 نفر را در شهر حلبچه با استفاده از این سلاحها به شهادت رساند.
کشورهای ایتالیا و بلژیک با ارسال موشکهای پیشرفته ضد زره و کمک به عراق در ساخت توپخانه دوربرد و بخشهای دیگر ارتش این کشور، از جمله حامیان عراق بودند.
د ـ کشورهای عربی
این کشورها با در اختیار داشتن بیشترین منابع نفت و گاز دنیا، عمده‌ترین پشتیبان عراق از نظر مالی و نیروی انسانی بودند.
حضوراسیرانی ازسربازان کشورهای اردن، مصر، مراکش، سودان، سومالی و کشورهای عربی خلیج فارس نشان دهنده اعزام نیروی انسانی ازسوی کشورهای عربی به عراق است.
آسمان این کشورها نیز در طول جنگ در اختیار عراق بود و هواپیماهای عراقی برای حمله به مناطق حساس در خلیج فارس و تنگه هرمز و استان‌های جنوبی کشورمان ، از آسمان این کشورها استفاده می‌کردند.
هـ ـ سایر کشورها
کشورهایی مثل برزیل و آرژانتین که در صنعت نظامی در آن زمان تقریباً پیشرفته بودند، تسلیحاتی را در اختیار عراق قرار می‌دادند. بعضی کشورها هم یا توانایی کمک به عراق رانداشتند، مثل کشورهای آمریکای لاتین و آفریقایی یا آنکه بی‌طرف بودند مثل ترکیه و پاکستان.
بی تردید عنایات خاص پروردگار متعال ، همیشه هدایتگر و راهنمای رزمندگان اسلام در جبهه‌های حق علیه باطل بود و نیز توجهات ائمه اطهار (ع) که نام مبارکشان رمز عملیات وزینت بخش پرچم های رزمندگان مابود ، ملت بزرگوار و وفادار به امام و اسلام ، بزرگترین پشتیبان و حامی فرزندانشان در جبهه بودند.
در این عرصه امتحان و آزمون الهی ، سربلندی و افتخار برای نسل های آینده به یادگار ماند و مردم
